Med ull innerst i sjela sidan 1890

Historia til Gamle Innvik Ullvarefabrikk er ei reise gjennom norsk industrihistorie, lokal drivkraft og ustoppeleg omstillingsevne. Frå ein djerv idé i 1890, via krigsår, storindustri og nesten-konkurs, til kulturminne og museumsprosjekt i dag – dette er forteljinga om ein av dei største trebygningane i Norden, og bygda som aldri gav slepp på sin arv.

Grunnleggjarane og idéen

Initiativet til det som vart Indvikens Uldspinderi kom frå Wald P. Skaaden, som etter nokre år i Amerika vendte heim til Innvik med tanken om å starte tekstilproduksjon. I samarbeid med Andreas R. Svarstad, ein fagmann frå Devold-fabrikken, grunnla han fabrikken ved Storelva – eit strategisk val, ettersom dei kunne utnytte vasskrafta der.

Dei bygde ikkje i det små. Heilt frå starten vart det satsa stort, med mål om å skape ein moderne fabrikk og eit varig arbeidsgrunnlag for bygda.

Industriell pionér

Den første produksjonen starta hausten 1890 med 15–20 tilsette. Bøndene leverte ull og fekk garn tilbake, som dei brukte til strikking og veving. Bygdefolket fekk ein ny arbeidskvardag, og kvinnene fekk viktige jobbar både i fabrikken og heime. Innvik vart ein hjørnestein i tekstilindustrien på Vestlandet.

Maskinene vart først drivne med handemakt og vasshjul, men snart kom dampmaskin, oljefyring og etter kvart elektrisk kraft. Allereie i 1914 hadde fabrikken sitt eige kraftverk, sjølv om det opplevde store skadar i ein flaum i 1919.

Frå ull til tekstil til møbelstoff

I starten produserte ein berre garn, men utover 1900-talet vart fabrikken utvida fleire gonger, og etterspurnaden voks. Rundt 1920 hadde fabrikken 60 tilsette og kommisjonærar over heile landet. Fabrikken var eit nasjonalt knutepunkt for ullproduksjon og distribusjon.

På 1960-talet vart produksjonen gradvis omstilt til møbelstoff, noko som førte til samarbeid med store norske møbelprodusentar. I 1971 flytta fabrikken inn i nye lokale, men den gamle trebygningen stod att – og bar på historia.

Krigsåra og motstand

Under andre verdskrigen nekta Skaaden å fire på kvalitetskrav – han ville ikkje blande inn filler eller shoddy. Etter krigen fekk fabrikken økonomiske utfordringar, men kom seg gradvis på beina. I 1949 vart selskapet aksjeselskap eigd av familien.

Forfall og redning

Etter flyttinga til nybygget i 1971 stod den gamle fabrikken utan drift og vedlikehald. Men på 1990-talet tok bygdefolket grep. I 1993 vart Stiftinga Gamle Innvik Ullvarefabrikk etablert, og restaureringa starta. Over 1400 vindaugsruter vart skifta, taket vart reparert, og den enorme bygningsmassen vart redda.

Eit levande kulturminne

I dag er Gamle Innvik Ullvarefabrikk både kulturminne og kulturscene. Bygget har utstillingar, original maskinpark frå 1890–1971, og huset spelar ei sentral rolle i lokal identitet. Her møter ein norsk industrihistorie, handverkstradisjon og framtidsvisjonar – alt under eitt tak.